آموزش الکترونیکی یا e learning چیست؟
با توجه به رشد روزافزون علم و آموزشهای کوتاه مدت، مرکز توسعه آموزشهای مجازی پارس با هدف بالا بردن سطح علمی و کمک به تحقق این امر مقاله آموزش الکترونیکی یا e learning چیست؟ را طراحی و در دسترس علاقمندان قرار داده است.
آموزش الکترونیکی یا e learning چیست؟
آموزش مجازی دوره های آموزشی الکترونیکی
آموزش الکترونیکی یا e learning به طور خلاصه عبارت است از استفاده از IT فناوری اطلاعات) در امر آموزش. این کار عمدتاً از طریق نرم افزارها، یا اینترنت، یا تلفیقی از این دو صورت می پذیرد. آموزش می تواند از سطوح ابتدایی تا دروس دانشگاهی و نیز آموزش فنون وابسته به کامپیوتر، زبان خارجی و … را شامل گردد.
آموزش الکترونیکی دوره های آموزشی به طور خلاصه عبارت است از استفاده از IT فناوری اطلاعات در امر آموزش، این کار عمدتاً از طریق نرم افزارها، یا اینترنت، یا تلفیقی از این دو صورت می پذیرد. آموزش می تواند از سطوح ابتدایی تا دروس دانشگاهی و نیز آموزش فنون وابسته به کامپیوتر، زبان خارجی و … را شامل گردد. از مهم ترین مزایای این شیوه می توان دسترسی یکسان تعداد زیادی دانش آموز یا دانشجو به مطالب و امکانات مجازی (آزمایشگاه، فیلم و …) را نام برد. همچنین اگر e learning به درستی و با ظرافت اجرا شود، امکان خلاقیت ها و یافته های ذهنی را به فراگیرنده می دهد.
آموزش الکترونیکی e learning بودن یا نبودن
از طرفی باید توجه داشت که مقوله روان شناسی آموزش در این مبحث از اهمیت فراوانی برخوردار است و کارشناسان همواره بر روی موضوعاتی چون ایجاد جدیت در فراگیری، بحث و تحقیق داشته و دارند و جدیدترین و مفید ترین راه کارها را ارائه می دهند.
بسیاری براین باورند که آموزش الکترونیکی در صورت اجرای درست می تواند زمینه ساز دو طرفه کردن فرآیند آموزش گردد. آموزش به شکل سنتی اش ظاهراً رابطه ای دو طرفه به نظر می رسد (رابطه بین تعلیم دهنده و تعلیم گیرنده) ولی عملا شاهد هستیم که در بسیاری از کشورها معلمان و استادان ، مطالب درسی را به صورت ثابت و یکنواخت ارائه می کنند و نهایتاٌ سئوالات و اشکالات دانش آموزان و دانشجویان را پاسخ می دهند. به عبارتی دیگر ، کم تر شاهد بازخور (feedback) در امر آموزش هستیم.
از طرفی دیگر، روش آموزش سنتی، دانشجوها و دانش آموزان با قابلیت های فراگیری متفاوت را مجبور به یادگیری اندازه ای معین از یک موضوع مشخص در مقطع زمانی ثابتی می کند. نتیجه آن،یادگیری متفاوت در زمان یکسان می گردد. در حالی که هدف آموزش الکترونیکی، عکس این قضیه است.
نمونه ای از آموزش الکترونیکی e learning
ظرف مدت ۵ سال اخیر، موسسات فراوانی ( به خصوص در آمریکا) اقدام به برگزاری دوره های علمی و فنی مبتنی بر روش e learning کرده اند ولی اکثرا با نگاه تجاری و هدف سوددهی صرف وارد این مقوله شده و شکست خوردند. از نمونه های موفق و پایدار می توان به دوره های تخصصی شرکت های کامپیوتری مایکروسافت، سیسکو، سان میکروسیستمز، اوراکل، ماکرومدیا و … اشاره کرد.
دانشگاه ها نیز عموما برنامه مدون و منظم و گسترده ای در این خصوص نداشته اند و فعالیتهایشان اکثرا محدود بوده است. انجمن مهندسان برق و الکترونیک (IEEE) طرح نسبتا مفیدی ارائه کرده است ولی در این میان، دانشگاه MIT با تمام قوا به میدان آمده است تا به عنوان پیش قراول، بسترساز مقوله آموزش الکترونیکی در میان دانشگاه های معتبر و با سابقه گردد. طرح مذکور، Open Space Course Ware ( یا به اختصار OCW) نام دارد و از سپتامبر ۲۰۰۲ رسما مورد استفاده عموم قرار گرفت. فعلا برای شروع، برخی دروس تعدادی از رشته های دانشگاهی بر روی اینترنت ارائه می گردند.
رئیس دانشگاه اعتقاد دارد با گسترش و تبلیغ این پروژه در سایر موسسات و دانشگاهها بتوان شبکه جهانی علوم و فنون تشکیل داد و بهبود رقابتی کیفیت آموزش باعث بهبود کیفی اینترنت نیز بشود. وی اظهار می دارد در اینترنت مطالب فراوان ولی بی نظم وجود دارد که وقت زیادی از دانشجویان و پژوهشگران ( برای جست و جو) می گیرد، لذا دسته بندی موضوعی مطالب و ارائه سرفصل ها و مطالب مفید اقدامی ارزشمند خواهد بود.
برنامه زمانی این پروژه به شکل زیر است :
- ۲۰۰۳ ۲۰۰۲ : پایه گذاری ( فضای نمونه ای و آزمایشی شامل چند درس از چند رشته مختلف ـ کار برروی فرم و محتوا)
- ۲۰۰۵ ۲۰۰۳ : توسعه و گسترش ( صدها رشته با برنامه و محتوای درسی کامل و قابلیت جست و جوی اطلاعات ـ اخذ موافقت)
- ۲۰۰۷ ۲۰۰۵ : ترقی و تسهیل (اکثریت قریب به اتفاق رشته ها شامل ۲۰۰۰ رشته ـ تکنولوژی پیشرفته تر و راحت تر ـ ارائه بهترین روشهای درسی ـ ارزیابی عوارض و چالش ها)
نقاط تاریخی عبارتند از :
- سپتامبر ۲۰۰۲ : باز شدن در به روی همه
- سپتامبر ۲۰۰۳ : آغاز پیشروی و توسعه
- سپتامبر ۲۰۰۷ : تثبیت
هنگامی که در ۴ آوریل ۲۰۰۱ رئیس این دانشگاه خبر از یک پروژه ۱۰ساله برای Online کردن تقریبا همه دروس دانشگاه داد، بر رایگان بودن آن نیز تاکید کرد وی اعتقاد دارد این پروژه، از هویت اصیل MIT نمی کاهد بلکه ارزش مدرک و عنوان MIT را بالاتر خواهد برد وجذب دانشجو را بهبود خواهد بخشید.
اهداف عمده پروژه
اهداف عمده این طرح عبارتند از :
برقراری دسترسی یکسان، رایگان، و جستجو پذیر، به دوره های درسی دانشگاه MIT برای دانشجویان و دانش پژوهان از هر نقطه.
ایجاد یک مدل استاندارد و کارا و بهینه در زمینه ارائه مطالب درسی.
لازم به ذکر است که همواره ( و به خصوص تا سال ۲۰۰۷) ارزیابی و بازخورها توسط مردم و متخصصان ، کمک بهبود و اصلاح طرح خواهد کرد.
فواید پروژه عبارتند از :
همگانی تر کردن دوره های درسی دانشگاه و گسترش استفاده از آن ( کاهش محدودیت ها)
توسعه و افزایش ابتکارات و خلاقیت ها در امر آموزش و نیز یادگیری ( به دلیل فراوانی منابع در دسترس و ایجاد رقابت بین موسسات آموزشی و نیز دانشجویان
بهره گیری از فواید تجاری ( از قبیل افزایش تقاضا برای کسب مهارت ها و علوم و فنون جدید، کاهش سفرها و منافع ایمنی و مالی ناشی از آن و …)
در برنامه OCW دانشگاه MIT تقویم ترمیک برای دروس ( شامل جلسات مطالب درسی، کوییزها و امتحانات، مرور دروس، پیش نیازها، …) به همراه جزوات Online و کتب مرجع، و به طور خلاصه سیلابس درسی ارائه شده است. دروس فعلی عمدتا از رشته های مهندسی می باشند ( چند درس از هر رشته). در دوره آزمایشی فعلی، بهینه سازی نرم افزارها و نیز برنامه نوسی های جدید نیز درحال انجام می باشند.
به گفته مسئولان MIT این طرح در۲ سال اول ( برای ارائه ۵۰۰ عنوان درسی تا سپتامبر ۲۰۰۳) ۱۱ میلیون دلار هزینه خواهد داشت. هزینه کلی طرح رسما اعلام نشده، ولی نیویورک تایمز در گزارشی آن را بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار برآورد کرده است. لازم به ذکر است که این طرح با پشتیبانی مالی یونسکو انجام می پذیرد.
ارزیابی های کارشناسان نیز نسبت به این طرح، اکثرا مثبت بوده است. به اعتقاد اکثر آنان، رایگان بودن OCW و نیز پشتوانه علمی و سابقه دانشگاه MIT ، طرح را از همه طرح های مشابه متمایز کرده است.
آنان اعتقاد دارند با این روش، ایده ها و خلاقیت ها مستقیما آزمایش و تجربه شده و وارد چرخه های بعدی آموزش خواهند شد. همچنین این پروژه به توسعه آموزش عالی و ضریب نفوذ تحصیلات تکمیلی در کشورهای کمترتوسعه یافته و محروم کمک خواهد کرد.
راه های بهبود آموزش الکترونیکی دوره های آموزشی
راه های بهبود این طرح می تواند چنین باشد :
سازماندهی، یکپارچه سازی، و هدفمند کردن مطالب ارائه شده ( با هدف یکنواخت کردن جو آموزشی بین قشر وسیع و گوناگون دانشجویان)
بهره گیری از تکنولوژی برای ایجاد روش های جدید آموزش
بهره گیری ازروان شناسی آموزش
دورنمای آینده آموزش الکترونیکی دوره های آموزشی
در این طرح، رشته های مهندسی، هنر، علوم اجتماعی، علوم پایه و … ارائه خواهند شد. دسترسی همگانی و رایگان به منابع آموزشی باعث شتاب بخشیدن به توسعه اقتصادی جهان می گردد. به خصوص این که در کشورهای کمتر توسعه یافته، اختلاف با سطح استاندارد جهانی دانش و تجارت زیاد است و در واقع این کشورها نقاط گلوگاهی محسوب می شوند. لذا در این کشورها نرخ رشد سریعتر خواهد بود. از طرفی، انتشار رایگان دانش و اطلاعات بین کشورها، حتی ممکن است به کاهش کشمکش های سیاسی بین آنها نیز کمک کند.
مقاله آموزش الکترونیکی یا e learning چیست؟ توسط کارشناسان واحد تحقیق و توسعه مرکز آموزش مجازی پارس تدوین گردیده است.
